Reunión V (15.de Abril)

O xoves 15 reunímonos outra vez, para falar dos dous capítulos prefixados). Non estabamos todos, mais aá mitade da reunión sumouse, por primeira vez "en peroa", B., que ata agora só estaba con nós virtualmente.
Falamos da tendencia do protagonista á simulación, como o Toby-Jack do primeiro libro. E tamén do "problema xudeo", ou da condición de ser xudeo, neste caso na sociedade estadounidense. Outro elemento xa presente na obra anterior. Ambas cousas podemos aprecialas no conto que o protagonista plaxia da revista da escola feminina cercana: a simulación, a necesidade de representar ser outro, o ocultamento da condición de xudeo ou de ter tres gotas e media de sangue xudeo no pé esquerdo -fundamental e angustiante, ao parecer-. E a relación co outro sexo, e o roce coa xente dunha clase social superior, o desexo de ascenso social, o clasismo, o esnobismo...
Chamou a atención saber a discriminación en EE UU polo feito de ser da comunidade xudea, ou da etnia xudea, ou como queiramos dicilo. A discriminación por "ser diferente" dase en todas partes, por desgracia. tamén en EE UU. O cal non significa que as discriminacións sexan iguais en todos lados. En 1960 ou hoxe, unha persoa -e iso di Wolff nesta obra, p. ex.- podía e pode sentirse "desprazada" ou "illada" de xeito moi sutil polo resto, de aí a súa mecesidade de calar, de mon falar diso nin siquera co compañeiro da habitación, quen por certo chega a dicir que o conto "do protagonista" era "o seu conto". Curioso...
Tamén repartimos fotocopiado o soneto de Shakespeare número XXIX ("Cuando, en desgracia..."), que da título ao segundo capítulo que tocaba para esta reunión, e que axuda a comprender algo mellor a situación do rapaz -alomenos parte do soneto-: se premes neste enlace podes lelo completo, e algo máis tamén.

Ana Merino ("Juegos de niños"): "Roer los lápices del enemigo"

(Ilustración de A. Suárez)

O libro de Ana Merino (Madrid: 1971) Juegos de niños, suxestión de lectura -voluntaria- para este club, é un dos que convén ter a man cando, por exemplo, un pilla medo de noite e xa non pode culpar ós monstros que viven dentro do armario. Ou cando o desexo fascina pola dose de veleno que conleva. Cando o outono, cando o inverno... Se alguén tivo algunha vez algo parecido dentro de si, por favor, que o lea. Quen o faga sairá desta con algunha que outra apócema para ir tirando. Só iso, posto que non hai fórmulas matemáticas para se desfacer do amargo, senón algo máis parecido á estratexia da lagartixa. Si, si, digo ben: soñar cun murete soleado. ¿Que non se sabe do que estou a falar? Pois lédeo (e van dúas), que aínda hai máis. Estes poemas son cancións de patio, pero noutro compás. Véndeno cun billete para explorar outras escuridades, e de paso, namorarse dos monstros, e xogar. Pode que medrar sexa xogar a algo áspero, como salitre na pel. Poema vai, coidado:

Para sobrevivir lo cotidiano

Al bajar al sótano mi ropa sucia
olvidé que guardaba un puñado de ideas
en el bolsillo de atrás del pantalón,
y al sacar la ropa limpia de la lavadora
las descubrí desperdigadas
en trozos de papel totalmente ilegibles.

Desde ese momento
el alma de las cosas susurra que estoy loca
porque rezo al revés a un dios que ya no existe,
y me salen estigmas en las manos
y me vienen a ver desconocidos
que se quedan conmigo por las noches.

Se ahogaron mis palabras en agua enjabonada
y no pude encontrar su rastro en mi cabeza.

Las letras que surgieron de mis dedos
que anoté en los papeles que guardé en mi bolsillo
eran mi dirección, mi nombre,
el título de un libro,
los idiomas que hablo, las cosas que no digo.

Eran fórmulas mágicas para sobrevivir lo cotidiano,
cómo abrir el buzón y dar los buenos días
cómo no abrir la puerta al hombre seductor
que nunca se refleja en los espejos.

Todo lo que anotaba eran pequeñas pistas que seguía
para recomponer las piezas de mi cuerpo,
para no equivocarme y saber quién soy
sin tener que pensármelo dos veces.

Reunión IV (7 de Abril)

O día 7, o pasado mércores, reunímonos por cuarta vez neste club, pero por vez primeira para falar deste novo libro, "Vieja escuela". O tono xa cambiou, porque é un tipo de obra un tanto diferente. Xa non é un relato autobiográfico baseado na sucesión de fragmentos que co paso das páxinas vai creando na mente do lector unha certa sensación de unidade, de fío, de biografía ou non sei qué. Agora trátase dunha novela, mellor ou peor construída, mais novela. Certo que hai elementos autobiográficos, e non poucos, pero nin siquera é o mesmo personaxe: o rapaz narrador deste segundo libro é maior (é 1960 e está rematando o sexto ano na escola, mentres que Toby-Jack en 1960 entraba na escola preparatoria), fillo único (Toby non), coa nai morta (non era o caso de "Vida de..."), cun avó materno que non é oficial da marina, senón da aviación, etc. Pero si hai notables coincidencias: é unha escola do mesmo estilo -se ben con outrro nome-, antes vivía en Seattle, a simulación forma parte do seu ser, ten orixe xudea, interésalle a literatura, fuma -alomenos ao principio-, etc.

En xeral parecía haber no ambiente certa decepción, en comparación coa obra anterior que parecía gustar algo máis. Pero non é así en todolos casos: hai entre nós persoas que nos acompañan "virtualmente", e non parece que esas persoas gusten menos desta novela que do outro libro... ¿Ou si?

Próxima reunión: En principio, este xoves, día 15 de Abril. Quedamos en ler só ata a páxina 207 (incluída). É dicir, dous capítulos: "La lengua viperina" e "Cuando, en desgracia con la fortuna". Parece que agora si que se axitarán as cousas na cabeza do protagonista, e na escola...

William Faulkner

Frost, Hemingway o Nabokov son autores dos que se fala xa desde as primeiras páxinas do noso libro, mais tamén dun certo William Faulkner (pp. 18-19), a propósito dun conto seu referido á relación dun fillo co seu pai.
¿Quen ven sendo ese tal Faulkner? Nin máis nin menos que un dos tres ou catro escritores máis importantes do s. XX,. xunto con Kafka, Proust, Musil ou Joyce. Non é un calquera, e a súa impronta nótase en escritores máis cercanos a nós por razóns culturais como poden ser Juan Benet (e polo tanto Javier Marías) ou o ubícuo García Márquez: a "Región" de Benet ou o "Macondo" de Márquez son sendas versións do faulkneriano "condado de Yoknapatawpha".
Autor de numerosas novelas e contos de persoal estilo, con frases longas que contrastan coas frases breves e cortantes do seu contemporáneo Hemingway, e coñecido tamén como guionista de Hollywood nos vellos tempos: todo un mercenario. Probablemente viches na televisión máis dunha película con guión deles. Ou sexa, de Faulkner e a súa botella. Os escritores estadounidenses permanentemente pegados á súa botella, como o capitán Haddock, son lexión: Hemingway, Fitzgerald, Cheever, Carver, Bukowski... E tamén Faulkner.
Posiblemente coñeces (algunhas) películas dos irmáns Cohen ("Arizona baby", "Oh, brother", "Fargo"...). Unha delas chamábase "Barton Fink", interpretada por John Turturro, na cal hai un recoñecible homenaxe ao "Faulkner hollywoodiense".
Numerosas obras do propio Faulkner foron adaptadas ao cine e á televisión.
Pois ben, ao que íamos: nas páxinas 17-18 do libro de TW, onde se fala do conto faulkneriano titulado "Quemar cobertizos", podemos ver non soamente a importancia da literatura na escola do libro de Wolff, senón tamén algo que consideramos ata certo punto -talvez equivocadamente- un trazo característico do sistema educativo estadounidense, alomenos dun recente pasado: a consideración da literatura non como unha asignatura memorística (datos, etiquetas, nomes, correntes, etc.) regada de lecturas obrigatorias que quedarían ao marxe das vivencias dos alumnos, senón máis ben como pontes entre persoas que escriben (narracións, poemas) do ser e da vida, e persoas de carne e oso que len aire e vida que tocan e respiran nas páxinas desa novela ou libro de poemas. Se relemos o que o personaxe do noso libro di sobre o rapaz do conto faulkneriano, e a relación co pai, e as reflexións e emocións que de aí se seguen, verase isto mellor. Un non pode deixar de recordar a película titulada en castelán "Esplendor en la hierba", e aquela aula, e aquela escena que se le o poema de Wordswood que da nome oa filme...

Ernest Hemingway e Nick Adams

De Hemingway fálase xa desde o principio do libro, e máis que se falará, pois é un escritor clave na formación do propio Tobias Wolff e o autor preferido tanto do personaxe que conta a historia que estamos a ler, como de moitos dos seus compañeiros... Nos anos da historia deste libro, Hemingway non era un nombre raro atopado nunha- novela -que- case- estou- por- deixar-porque-non-falan-máis-que-de-literatura-e-cousa-raras-e-o-meu-tempo-é-demasiado-valioso-e-o-tipo-que-leva-este-club-non-dixera-que-isto-era-así, senón que era "O" escritor, nos EE UU, en España e en medio mundo (ou no mundo mundial enteiro).

Era coñecido poloas seus artigos de periódico, polas súas novelas, polas súas botellas, aventuras de cazador e pescador, polos sanfermines e polas súas mulleres. E o seu suicidio, etc. Pero en realidade no que era un auténtico mestre era como escritor de contos (desgracidamente non moi ben traducidos nin editados en España ata fai pouco).

Nota: Cando na p. 51 fala de Nick Adams está falando de Hemingway: Nick Adams era o nome escollido por E.H. para non dicir... "Ernest". Eran contos de carácter autobiográfico, e o personaxe da novela que lemos estaba aí que el facía algo parecido co seu "Sam".